Günlük yaşamın bir parçası olan zorluklar, iş kaybından sevdiklerimizin hastalığına, boşanmadan doğal afetlere kadar pek çok şekilde karşımıza çıkabiliyor. Bu olaylar karşısında verdiğimiz tepkiler ise psikolojik sağlamlığımızla doğrudan ilişkili. Peki, bu sağlamlığı artırmak mümkün mü? Psikolog Büşra Kızıltaş, psikolojik sağlamlığın doğuştan gelen bir özellikten çok, öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir yeti olduğunu belirterek, hem yetişkinler hem de çocuklar için önemli tavsiyelerde bulundu.
Psikolojik Sağlamlık Nedir?
Psikolog Büşra Kızıltaş, psikolojik sağlamlığı, "Zorlu yaşam olaylarına karşı uyum sağlama yeteneğini arttıran kişilik özellikleri ve beceriler bütünü" olarak tanımlıyor. Bu kavram, bireyin zorluklar karşısında esneklik gösterme ve yaşanan olumsuzluklardan sonra yeniden toparlanabilme kapasitesine işaret ediyor.
Her Bireyde Mevcut Ama Geliştirilebilir
Araştırmaların her bireyin belirli bir dayanıklılık kapasitesine sahip olduğunu gösterdiğini belirten Kızıltaş, çocuklukta yaşanan ihmal, istismar, yoksulluk gibi olumsuz deneyimlerin bu kapasiteyi düşürebileceğini ifade ediyor. Öte yandan, destekleyici bir sosyal çevre, öz güven, iyimserlik, öz şefkat ve problem çözme becerileri gibi faktörlerin ise bireyin psikolojik direncini artırdığını vurguluyor.
Çocukların Duygusal Dayanıklılığı Nasıl Artırılır?
Ebeveynlerin çocuklarını zorluklardan tamamen koruma çabasının, onların dayanıklılığını azaltabileceğine dikkat çeken Kızıltaş, önemli bir uyarıda bulunuyor: "Çocukların üzüntü, hayal kırıklığı ve öfke gibi duyguları deneyimlemeleri ve bunlarla başa çıkmayı öğrenmeleri, gelişimleri için hayati önemdedir. Ebeveynler bu noktada çocuklarının duygularına alan açmalı, onları suçlamadan ve yargılamadan dinleyerek destek olmalıdır."
Yetişkinler İçin Psikolojik Sağlamlığı Geliştirme Yolları
Yetişkinlerde sağlamlığın artmasının temelinde "bireysel farkındalığın" yattığını belirten Psikolog Büşra Kızıltaş, "Olduğumuz kişi ile olmak istediğimiz kişi arasındaki fark açıldıkça içsel çatışmalarımız artar. Bu çatışmalara sırtımızı dönmek yerine onlara alan açmak ve sorumluluk almak, psikolojik sağlamlığı geliştirir," diyerek duygulardan kaçmanın değil, onlarla yüzleşmenin iyileştirici gücüne işaret ediyor. Günümüzde birçok bireyin acı veren duygulardan kaçmak için sosyal medya, alışveriş gibi kısa süreli hazlarla kendini oyaladığını, ancak bunun aslında zihinsel yorgunluğu artırıp sağlamlık mekanizmalarını zayıflattığını belirtiyor.
Dayanıklılık İçin Neler Yapılmalı?
Psikolog Büşra Kızıltaş’a göre psikolojik sağlamlığı geliştirmek için atılabilecek temel adımlar şunlar:
Bireysel farkındalığı artırmak ve duyguları tanımak.
Kendi potansiyelini keşfetmeye ve öğrenmeye açık olmak.
Hayattaki sınırların ve kontrol edilemeyen alanların farkına varmak.
Stresle baş etme becerilerini (nefes egzersizleri, hobi edinme vb.) geliştirmek.
Çocuk yetiştirirken destekleyici ve şefkatli ebeveynlik uygulamak.
İhtiyaç duyulduğunda sosyal destek sistemlerinden (aile, arkadaşlar) ve uzmanlardan yardım almaktan çekinmemek.
Bir yetişkin olarak hayatın sorumluluğunu üstlenmek.
Kızıltaş, "Psikolojik dayanıklılık geliştirilebilen bir yetidir," diyerek, zorlu zamanlarda dahi bu kapasitenin güçlendirilebileceği mesajını veriyor.
