Sivas, adeta bir "tuz şehri" olarak anılmayı hak eden, dünyanın en kıymetli tuzlarına ev sahipliği yapıyor. İl genelinde bulunan 9 adet tuzlada, yerin altından çıkarılan zengin mineralli sular, geleneksel yöntemlerle işlenerek sofralara ulaşıyor. Özellikle Zara ilçesi, bu üretimde başı çekiyor.
Bu tuzlar, tarih boyunca da kritik bir rol oynamış. Elektriğin olmadığı eski dönemlerde, köylerde yiyecekleri bozulmaktan korumak için doğal bir koruyucu olarak Sivas tuzu kullanılıyordu. Günümüzde ise bu doğal miras, mineral zenginliğiyle dikkat çekiyor.
'Kaya Tuzu' ile 'Kaynak Tuzu' Arasındaki Kritik Fark
Kamuoyunda sıkça karıştırılan iki önemli tuz tipi bulunuyor: Kaya tuzu ve kaynak tuzu. Kaya tuzu, yer altından büyük taş kütleleri halinde çıkarılır ve sofralara gelene kadar çeşitli işlemlerden geçmek zorundadır.
Ancak Sivas'ta öne çıkan "kaynak tuzu", tamamen farklı bir yapıya sahip. Bu tuz, kaya tuzu yataklarının arasından süzülerek yeraltı sularına karışan tuzlu sulardan elde ediliyor. Taneli yapısı nedeniyle sıkça kaya tuzu olarak adlandırılsa da, Sivas'ta çıkarılan kaynak tuzları büyük bir işlemden geçmeden, doğal haliyle tüketime hazır hale getiriliyor.
Rengini Süzüldüğü Topraktan Alıyor
Türkiye genelinde 36 adet kaynak tuzu üreten tuzla bulunuyor ve her tuzlanın ürünü, kendine has özellikler taşıyor. Tuzlalarından çıkan tuzların renklerinin genellikle birbirinden farklı olmasının sebebi ise, yeraltı sularının yüzeye ulaşana kadar süzüldükleri kayalardan ve topraktan aldıkları minerallerle ilgili. Kaynak tuzları, süzüldükleri bölgenin jeolojik yapısına göre kahverengi, bej, sarı veya beyaz tonlarında olabiliyor.
İnsan Gücüyle Aylarca Süren Zahmetli Üretim
Kaynak tuzunun sofraya yolculuğu, büyük emek isteyen zahmetli bir süreci kapsıyor. Kış aylarında yerin altından çıkarılan tuzlu sular, yaz aylarının kavurucu sıcaklarında buharlaştırılmak üzere özel havuzlara alınıyor. Bu havuzların zemini, tuzun kirlenmemesi için büyük bir titizlikle kil ile sıvanıyor veya taş döşeniyor. Bazı modern işletmeler muşamba kullansa da, geleneksel kil zeminli havuzlarda üretim hâlâ devam ediyor. Tuzun çıkarılması ve üretilmesi, neredeyse tamamen insan gücüne dayanıyor.
Sivas'ın Altın Değerindeki Hazinesi: Hamo Tuzu
Sivas'ın tuz konusundaki en büyük ayrıcalığı ise Zara ilçesine bağlı Kardere Köyü'nden çıkarılan "Hamo tuzu". Kendine has sarı rengiyle dikkat çeken bu kaynak tuzunun dünyada eşi benzeri olmadığı belirtiliyor. Hamo tuzunu bu kadar özel kılan ise, yapılan analizlere göre içerisinde tam 84 ayrı mineral barındırması. Bu zengin yapısıyla Hamo tuzu, Sivas'ı "dünyanın en kıymetli tuzlarının çıktığı yer" olarak konumlandırıyor.
