Kuduz, dünya genelinde her yıl on binlerce can alıyor. Türkiye'de ise her yıl yaklaşık 180.000 kuduz şüpheli temas bildiriliyor. Uzmanlar, belirtileri başladığında ölümcül seyreden bu hastalıkla ilgili hayati uyarılarda bulunuyor. Sivas Numune Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Burcu Demirhan Kapıcıoğlu, kuduzun belirtilerinden bulaş yollarına, korunma yöntemlerinden temas sonrası atılacak adımlara kadar önemli bilgiler verdi.
Yılda 180.000 Şüpheli Temas: Uzman İsim Uyardı, Bu Hataları Yapmayın
Uzm. Dr. Burcu Demirhan Kapıcıoğlu’na göre kuduz, merkezi sinir sistemini etkileyen, ölümcül ancak önlenebilir bir viral hastalık. Her yıl dünya genelinde 26.000 ila 61.000 kişi kuduz nedeniyle hayatını kaybederken, Türkiye’de doğru yaklaşımlar sayesinde insan ölümleri yılda yalnızca 1-2 kişi ile sınırlı kalıyor.
Ancak tehlike hâlâ büyük. Türkiye'de en sık temas kedi ve köpeklerle olurken, kırsal bölgelerde sığır, keçi, koyun gibi hayvanlar da risk taşıyor. Tilkiler ise özellikle yaban hayatında önemli bir kuduz kaynağı. 1999’dan sonra Ege’den Orta Anadolu’ya kadar yayılan tilki kaynaklı kuduz, son yıllarda yapılan oral aşı kampanyaları ile büyük ölçüde kontrol altına alındı.
Hayati Tehlike Taşıyor Ama Önlenebilir: Türkiye’de Hâlâ Görülüyor!
Kuduzun kuluçka süresi genellikle 1–3 ay arasında değişiyor. Ancak Uzm. Dr. Kapıcıoğlu, literatürde 19 yıla kadar uzayan vakaların da bildirildiğine dikkat çekiyor. Erken dönemde halsizlik, ateş, baş ağrısı ve ısırık yerinde karıncalanma görülebilirken, ilerleyen evrede yutma güçlüğü, sudan korkma, ajitasyon ve felç gibi ciddi belirtiler ortaya çıkıyor. Ne yazık ki bu belirtiler başladıktan sonra hastalık neredeyse daima ölümle sonuçlanıyor.
Bu yüzden temas sonrası ilk dakikalar hayati önem taşıyor. Yaranın en az 15 dakika boyunca sabunlu suyla yıkanması, ardından antiseptik uygulanması ve hızla bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekiyor. Uzman, temasın şekline göre kuduz aşısı ve kuduz immünoglobulini (RIG) uygulanmasının gerekebileceğini vurguluyor.
Çocuklar Daha Fazla Risk Altında: Uzmandan Ailelere Hayati Uyarılar
Kuduz riski özellikle çocuklar için daha yüksek. Çünkü çocuklar ısırığı gizleyebilir, baş-boyun gibi tehlikeli bölgelerden ısırılabilirler. Uzm. Dr. Kapıcıoğlu, aileleri uyarıyor: "Çocuklara sokak hayvanlarına yaklaşmamaları gerektiğini öğretin. Isırık ve tırmalamanın da kuduz riski taşıdığını anlatın."
Evcil hayvanların kuduz aşılarının düzenli yaptırılması gerektiğini belirten uzman, ölü hayvanlara çıplak elle dokunulmaması, yabani hayvanlara yaklaşılmaması konusunda da uyarıyor.
Tilkiden Köpeğe, Köyden Şehre: Bu Virüs Sessizce Yayılıyor!
Türkiye’nin kırsal bölgelerinde laboratuvarca doğrulanmış kuduz vakaları şehir içlerine göre daha yaygın. Bu nedenle kırsalda yaşayanlar, çiftçiler ve doğa faaliyetlerine katılan vatandaşlar daha dikkatli olmalı. Ahır ve ağılların yabani hayvanlara karşı korunması, şüpheli temaslarda sağlık kuruluşuna gecikmeden başvurulması gerektiği belirtiliyor.
Uzm. Dr. Kapıcıoğlu, kuduzun kontrol altına alınmasında belediyelerin sahipsiz hayvanlara yönelik aşılama ve kısırlaştırma programlarının kritik rol oynadığını belirterek, bu tür çalışmalara destek çağrısı yaptı.
Kuduz Önlenebilir, Ama Geç Kalındığında Tedavi Edilemez
Kuduz, doğru müdahale ile tamamen önlenebilir bir hastalık. Ancak belirtiler başladıktan sonra tıbben yapılabilecek pek bir şey kalmıyor. Bu yüzden ilk temas anında yapılacaklar hayati önem taşıyor:
-
Yara en az 15 dakika sabunlu su ile yıkanmalı
-
Antiseptik uygulanmalı
-
Hemen sağlık kuruluşuna başvurulmalı
-
Hekimin önerisiyle kuduz aşısı ve gerekiyorsa immünoglobulin yapılmalı
Evcil hayvanların aşıları, çocukların bilinçlendirilmesi ve toplum çapında alınacak önlemlerle kuduzun önüne geçmek mümkün.
