Çocukların gelecekte güçlü, özgüvenli ve kararlı bireyler olmaları, yalnızca akademik başarılarıyla değil; öz disiplin ve sorumluluk bilinci gibi temel yaşam becerileriyle şekilleniyor. Pedagog Rukiye Doğan, yaptığı açıklamada çocuk gelişiminde ailelerin ve eğitimcilerin bu iki önemli kavrama birlikte odaklanmaları gerektiğini vurguladı.
Çocukların öz disiplin kazanması; kendi davranışlarını kontrol etmeleri, isteklerini erteleyebilmeleri ve kimse onları izlemese bile doğru olanı yapmaları anlamına geliyor. Sorumluluk bilinci ise çocuğun hem kendine hem çevresine karşı görevlerini yerine getirmesiyle oluşuyor. Ancak bu iki beceri birbirinden bağımsız değil; birlikte geliştirilmediğinde çocukların davranışlarında eksiklikler kaçınılmaz hale geliyor.
Görev Bilinci Yeterli Değil: Asıl Eksik Olan Şey Bu!
Doğan'a göre sadece sorumluluk verilen çocuklar görevlerini bilir ama uygulamada zorlanır. Öte yandan sadece özdisiplin kazanan çocuklar kurallara uyar ama görevlerinin farkında olmayabilir. Bu nedenle bu iki beceri birlikte ele alındığında çocuk “bu benim görevim ve bunu yapabilirim” seviyesine ulaşabiliyor.
Örneğin; ödevi olan bir çocuk, öz disiplini gelişmişse televizyonu kapatıp masa başına geçebilir. Ancak özdisiplini zayıfsa, ödevini yapması gerektiğini bilse de bunu erteleyebilir. Aynı şekilde, odasını toplama sorumluluğu olan bir çocuk, eğer iç disiplini gelişmişse hatırlatılmadan görevini yerine getirir.
Disiplin Ceza ile Değil Deneyimle Öğretilir: Peki Nasıl?
Doğan, çocukların hata yapmasının sürecin doğal bir parçası olduğunu belirtiyor. Burada ailelere düşen görev ise ceza vermektense rehberlik etmek. Çünkü sorumluluk bilinci, korkuyla değil, deneyimle ve anlayışla gelişiyor.
Sorumluluk bilincinin gelişmesi için izlenebilecek yollar:
1. Yaşa uygun görevler verilmeli (oyuncak toplamak, sofraya yardım etmek)
2. Sonuçlarla yüzleşmesine izin verilmeli (ödevi yapmayan çocuğun bunu öğretmenle yaşaması)
3. Seçim hakkı tanınmalı (hangi kitabı okuyacağını seçmek gibi)
4. Ebeveynler örnek olmalı (kendi sorumluluklarını yerine getirmeleri)
Bu Alışkanlıklar Olmazsa öz disiplin Gelişmiyor!
Pedagog Doğan’a göre öz disiplinin gelişimi ise belirli alışkanlıklar ve tutarlı bir eğitimle mümkün. Bunların başında sınırlar ve kurallar geliyor. Net ve tutarlı kurallar çocuk için bir güven duvarı oluşturuyor.
Öz disiplin gelişimi için öneriler:
1. Kurallar ve sınırlar net olmalı
2. Günlük rutinler oluşturulmalı (yemek, oyun, uyku saatleri)
3. Erteleme becerisi kazandırılmalı (önce görev, sonra eğlence)
4. İçsel motivasyon desteklenmeli (çaba odaklı takdir sözcükleri kullanılmalı)
5. Küçük hedeflerden başlanmalı, süreklilik sağlanmalı
Bu Beceriye Sahip Çocuklar Hayatta Daha Güçlü Duruyor!
Hem öz disiplin hem de sorumluluk bilinci kazanmış bir çocuk; sadece okul hayatında değil, yaşamının her alanında daha başarılı, kendine güvenen ve sorunlar karşısında daha dirençli bir birey haline geliyor. Bu nedenle ailelerin çocuklara küçük yaşlardan itibaren bu fırsatları sunması, onların geleceği için yapılabilecek en değerli yatırımlardan biri.
