Sivas'ta, ekonominin ve çevrenin gizli kahramanları olarak bilinen atık toplayıcıları, son günlerde büyük bir belirsizlikle karşı karşıya. Sivas Belediyesi'nin sektörü kayıt altına almak ve çalışanlara sosyal güvence sağlamak amacıyla yaptığı "sertifika için başvurun" çağrısı, şaşırtıcı bir şekilde yanıtsız kaldı. Belediye Başkanı Adem Uzun'un ifadeleriyle kesinleşen duruma göre, Sivas'taki yüzlerce atık toplayıcısından tek bir kişi bile resmi başvuru yapmadı. Peki, bu büyük sessizliğin ardında yatan sebepler ne ve bu emekçileri şimdi Sivas sokaklarında ne bekliyor?
Sivas'ın dört bir yanında, sabahın ilk ışıklarından gecenin geç saatlerine kadar üç tekerlekli motosikletleri veya el arabalarıyla kağıt, plastik, metal gibi geri dönüştürülebilir atıkları toplayanların sayısı her geçen gün artıyor. Ancak bu artış, beraberinde kayıt dışı bir ekonomiyi ve çözülmesi gereken ciddi sorunları da getiriyor. Sivas Belediyesi, bu duruma bir son vermek ve "Sıfır Atık" projesini daha etkin kılmak için atık toplayıcılarını yasal bir zemine çekmek istedi. Ancak sonuç, beklenenin çok uzağında kaldı.
Sertifikasız Çalışmanın Ağır Bedeli Sivas'ta Hissedilecek
Peki, Sivas sokaklarında belgesiz çalışmaya devam eden bir atık toplayıcısını ne bekliyor? Karşılaşacakları riskler zinciri, basit bir para cezasından çok daha öteye uzanıyor. Sivas Belediyesi Zabıta ekipleri veya ilgili müdürlük tarafından yapılacak bir denetim, ilk olarak her yıl yeniden belirlenen yüklü bir idari para cezasıyla sonuçlanabilir. Ancak asıl yıkıcı darbe, emekçinin 'ekmek teknesi' olan üç tekerlekli motosikletine, el arabasına veya kamyonetine el konulmasıyla gelir. Bu, Sivas'taki bir toplayıcının sadece o gününü değil, tüm geleceğini kaybetmesi demektir. Yaptırımlar bununla da sınırlı değil; denetim anına kadar biriktirilen tonlarca kağıt ya da plastiğe, yani günlerce verilen emeğin karşılığına da el konulabilir.
Sivas'ta Aracılara Mahkumiyet ve Güvencesiz Gelecek
Yasal yaptırımların gölgesinde, sistemin dışında kalmanın ekonomik bedeli de Sivas'taki emekçiler için çok ağır. Yürürlükteki kanunlar, Sivas'taki lisanslı geri dönüşüm tesislerinin, kaynağı belirsiz, yani sertifikasız toplayıcılardan gelen atıkları satın almasını engelliyor. Bu durum, emekçileri, topladıkları malzemeleri çok daha düşük fiyatlara alan, "merdiven altı" olarak tabir edilen yasa dışı aracılara mahkum bırakıyor. Emeklerinin karşılığını alamadıkları gibi, en temel hak olan sosyal güvenceden (SGK) de mahrum kalıyorlar. Ne bir sağlık sigortaları ne de geleceğe yönelik bir emeklilik hayalleri var.
Yalnızca Kendileri İçin Değil, Sivas Halkı İçin de Risk
Sertifikasyon süreci, sadece ekonomik ve yasal bir düzenleme değil, aynı zamanda bir güvenlik meselesi. Gerekli eğitimleri almayan toplayıcılar, tehlikeli veya tıbbi atıkları ayırt edemeyebilir, koruyucu ekipman (eldiven, maske) kullanmayarak hem kendi sağlıklarını hem de dolaylı olarak Sivas halkının sağlığını riske atabilirler.
Sivas Belediyesi'nin bu hamlesi, şehirdeki geri dönüşüm sektörünü daha şeffaf, güvenli ve güvenceli bir yapıya kavuşturmayı amaçlıyor.
