Türkiye'de çalışma hayatının en hassas konularından biri olan sigortasız işçilerin durumu, özellikle bir iş kazası yaşandığında Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’nun güçlü mekanizmasıyla güvence altına alınıyor. Kamuoyunda zaman zaman tartışma konusu olan "işçinin sadece bir gün sigortalı gösterilmesi" algısı, uzmanlara göre tamamen yanlış bir değerlendirmeye dayanıyor; zira bu uygulama, işçi ve ailesini koruyan güçlü bir sosyal devlet refleksidir.
Re'sen Tescil Mekanizması: Hak Kayıplarını Önleyen İlk Adım
Sigortasız işçinin iş kazası geçirmesi anında SGK’nın attığı ilk adım, kazanın gerçekleştiği gün itibarıyla işçiyi sisteme resen, yani otomatik olarak tescil etmesidir. Bu işlem, sosyal güvenlik haklarının resmi olarak başlamasını sağlayan teknik bir kayıttır. Kamuoyundaki "bir gün sigorta" eleştirisi, tam da bu teknik işleyişin yanlış anlaşılmasından kaynaklanmaktadır. Oysa re'sen tescil, hakların tesisi için atılan ilk kritik adımdır.
Denetim Süreciyle Geriye Dönük Tüm Haklar Tesis Ediliyor
İş kazasının ardından devreye giren SGK müfettişleri ve denetmenleri, detaylı bir inceleme başlatır. Bu inceleme, işçinin kaza öncesinde ne zamandan beri fiilen çalıştığını, aldığı ücreti, kaza oluş şeklini ve sorumluları tespit etmeyi amaçlar. Tanık ifadeleri, işyeri kayıtları ve kamera görüntüleri gibi tüm deliller incelenir. Hazırlanan kapsamlı rapor doğrultusunda, sigortasız işçinin fiilen çalıştığı tüm günler geriye dönük olarak sisteme işlenir ve tüm sosyal güvenlik hakları eksiksiz olarak tesis edilir.
Ölüm Halinde Aileye Çifte Gelir Güvencesi
İş kazasının maalesef ölümle sonuçlandığı durumlarda ise SGK, işçinin hak sahiplerini asla yalnız bırakmaz. SGK, hak sahiplerine hem ölüm geliri hem de şartların sağlanması durumunda ölüm aylığı bağlar. Gelir ve aylığa aynı anda hak kazanılması durumunda aile, yüksek olan ödemenin tamamını ve düşük olanın yarısını alır; böylece aileye güçlü bir gelir güvencesi sağlanır. Ayrıca cenaze ödeneği de mağduriyetin azaltılması adına aileye verilir.
Mali Yük Kusurlu İşverenin: Kamu Zararı Tazmin Ediliyor
Türkiye’deki sosyal devlet modelinin en önemli yönlerinden biri de bu ödemelerin finansmanıdır. SGK tarafından işçiye ve ailesine yapılan tüm gelir ve aylık ödemeleri, kurumun yaptığı bu harcamaları kusurlu işveren veya diğer sorumlulara rücu (geri isteme) etmesiyle tazmin edilir. Bu sistem, hem sigortasız işçi ve ailesini anında koruma altına alırken hem de mali yükü kamuya değil, ihmali olan işveren sorumluluğuna yönlendirir. Bu yapısıyla Türkiye, iş kazası ödemelerini özel sigorta poliçelerine bırakan uluslararası örneklere kıyasla işçiyi merkeze alan yapısıyla öne çıkmaktadır.
