Özellikle kilo alma ve verme hızıyla ilişkilendirilen metabolizma kavramı, uzmanlara göre çok daha geniş bir biyokimyasal süreçler bütünüdür. Medicana Sağlık Grubu Endokrinoloji Bölümü'nden Uzm. Dr. Aysel Mammadyarzada, çoğu kişinin bildiği "dar tanımın" aksine, metabolizmanın vücudumuzun enerji üretimi, besinlerin işlenmesi ve yaşamı sürdüren tüm biyokimyasal reaksiyonların genel adı olduğunu belirtti. Nefes alırken, düşünürken, hatta uyurken bile metabolizma aktif olarak çalışır.
Vücudun Orkestrası: Hormonların Ortak Çalışması
Metabolizma hızını yaş, cinsiyet, genetik yapı ve fiziksel aktivite gibi birçok faktör etkilerken, bu karmaşık sistemi kontrol eden en önemli mekanizma hormonlardır. Uzm. Dr. Aysel Mammadyarzada, tiroid hormonları (T3 ve T4), kortizol, leptin, ghrelin ve en önemlisi insülinin metabolizma dengesinde belirleyici rol oynadığını ifade etti. Dolayısıyla, bu hormonların herhangi birindeki dengesizlik, tüm enerji dengesini doğrudan etkileyebilir. Metabolizmanın sağlıklı çalışması, doğru beslenme ve düzenli uyku gibi faktörlere bağlıdır.
Kilo Vermenin Önündeki Dev Engel: İnsülin Direnci
Metabolizma yavaşlığının en büyük nedenlerinden biri insülin direncidir. İnsülin, besinlerden gelen glikozu hücrelere taşıyarak enerji üretimini sağlar. Ancak uzun süreli yanlış beslenme veya obezite, hücrelerin insüline yanıt verememesine yol açar. Dr. Mammadyarzada, "Bu durumda glikoz kanda birikir, vücut daha fazla insülin üretir ve insülinin yağ depolayıcı etkisi artar. Sonuç olarak kilo verme zorlaşır, karın bölgesinde yağlanma artar ve metabolik sendrom riskine zemin hazırlanır," diyerek insülin direncinin sadece kan şekeri sorunu değil, tüm enerji dengesini bozan bir tablo olduğunun altını çizdi.
Kadın ve Erkek Metabolizması Arasındaki Fark
Uzman Dr. Mammadyarzada, cinsiyet hormonlarının metabolizma üzerindeki etkisine de değindi. Kadınlarda östrojen, erkeklerde testosteronun yağ dağılımı ve kas kütlesi üzerinde belirleyici olduğunu söyledi. Kadınlar yağları kalça-uyluk bölgesinde depolarken, erkeklerde yağlanma genellikle karın çevresindedir. Yaşla birlikte hormon seviyeleri azaldıkça metabolizma yavaşlayabilir. Menopoz ve andropoz dönemlerinde artan karın bölgesi yağlanması ve kardiyovasküler riskler için düzenli beslenme ve fiziksel aktivitenin kritik öneme sahip olduğu vurgulandı.
Nihai Uyarı: "Yaşam Tarzınız Kötüleşti!"
Kliniğe metabolizma yavaşlaması şikayetiyle başvuran hastalarda sıklıkla tiroid sorunları veya demir/D vitamini eksikliği saptansa da, uzman ismin son sözü net: "Metabolizma yalnızca hormonlara bağlı değildir. Sık yapılan düşük kalorili diyetler, düzensiz beslenme, stres ve uyku yetersizliği de önemli rol oynar." Dr. Mammadyarzada, sağlıklı bir metabolizma için düzenli uyku, yeterli su tüketimi ve üç ana, iki ara öğün şeklinde dengeli beslenmenin olmazsa olmaz olduğunu belirterek, kafeinin ise metabolizmayı sadece geçici olarak hızlandırabileceği uyarısında bulundu.
