TÜRK MEDENİYETİ YAPISI 3

TÜRK YÖNETİCİSİ; Orhun Kitabeleriyle başlayan İslami temellerle güçlenen siyasetnameler ve temsil edilen yönetim anlayışı Türk Devlet dinamiklerini yansıtır. Devlet yönetimin niteliklerini, Orhun Abidelerinde Bilge Kağan güvenliği temel esas almıştı. Düşmanın tatlı sözüne, yumuşak ipeğine kanmamayı, sözüyle aldanmamayı salık verir. Bilgili, cesur, milletine ve devletine sadakatle bağlı insanların birliği devletin birliğini ifade eder. Bilge Kağan, yöneticinin gece uyumadan, gündüz oturmadan devlet için çalışmasıyla devletin baki olacağını vurgular. Tonyukuk, töre vurgusu yaparak adaleti önceler.

Nizamülmülk, Siyasetname’de adalete, istişareye ve kamu güvenliğine öncelik tanır. Halkın güvenliği ve kamu düzeni, fitne ve kargaşanın son bulmasını yöneticinin temel görevi sayar. İdareciye erişimin kolay olması gerekir. Böylece tüm kamu görevlilerinin işlerinde daha dikkatli olacaktır. Halkın zahmetsizce devlet yöneticilerine ulaşılabilir olması işlerde keyfiliği engeller, vatandaşın hakkını korur. Meselelerde istişare kişinin güçlü idrakinden ileri gelir. Adil olmak halkı, orduyu ve devleti zengin,güçlü ve payidar eder.

İyi yönetim adalet, devlet, toplum ve askeriye saçayakları üzerindir. Yusuf Has Hacib ebedi devletin sırrının adalet olduğunu vurgular: “Memleket tutmak için çok asker ve ordu lazımdır. Askeri beslemek için çok mal ve servete ihtiyaç vardır. Bu malı elde etmek için, halkın zengin olması gerektir. Halkın için doğru kanunlar konulmalıdır. Bunlardan biri eksikse dördü kalır; dördü birden ihmal edilirse, devlet çözülmeye yüz tutar.

Kınalızade Ali Efendi, Türk-İslam yönetim düşüncesinin dört boyutlu yapısını sekiz basamakla tasvir eder: “Adalettir, cihanın selameti için gerek olan. Bu dünya bir bahçe ise duvarı devlettir. Devletin düzeni kanunlardır. Kanunun koruyucusu devlettir. Devleti koruyacak askerdir. Askeri toplayacak zenginliktir. Zenginliği toplayacak millettir. Milleti devlete bağlayan idareciden gelen adalettir.”

Kınalızade sözlerine adaletle başlar adaletle bitirir. Kınalızade de Tonyukuk da Nizamülmülk de Yusuf Has Hacib de Maverdi de Farabi de devletin temeli niteliğini ancak adaletle resmetmiştir. Geçmişten günümüze iyi bir dünya tasavvur eden herkes adaletten ve adil yönetimden bahsetmiştir.

Siyasetnamelerde, yönetimdeki en büyük letafet adalettir. Katip Çelebiler, Koçi Beyler, Nizamülmülkler, Defterdar Sarı Mehmetler, Kınalızade Ali Çelebi’den Aşık Çelebi’ye nice ilim adamları devlet adamlarına tavsiyeler sunmuş, doğru yönetimin sırlarını adalet olarak zikretmiştir.

İnsaf, intisaf, ehliyet der Maverdi… şöyle ifade eder meramını: “Yönetim, ehil görevlileri; ehil görevliler, ihsanda bulunmayı, ihsan malı; mal ise adaleti gerektirir.”

Türk-İslam yönetiminin temeli; siyasetnamelerin özü adalet, yokluğu afet, eksikliği arazdır. Devletin varlığı için asli unsur güvenlik, devletin devamı ve milletin abadı için adaletli bir kanuni yapı, adil devlet ve yöneticilerin varlığı, layık ve ehil yöneticiler, istişareyle alınan kararlar, çalışkan ve ulaşılabilir yöneticilere ihtiyaç vardır.

Tarihden süzülen yönetim değerleriz, kanuna uyan ve birlik içinde yaşayan millet, kendi ve devletinin zenginliği için çalışan vatandaşlardır. Çıkarlarını değil, vatanı ve milleti korumaya yeminli, Maverdi’ye göre rağbet, rahbet, insaf, intisaf, liyakat sözün özüdür.

TÜRK HALKLARI COĞRAFYASI; Türk halkları coğrafyası temel olarak aşağıda sıralanan tarihî-coğrafi bölgelerden oluşmaktadır: 1) Orta Asya, 2) Sibirya, 3) İdil-Yayık (Volga-Ural), 4) Kafkasya, 5) Karadeniz’in kuzeyi, 6) Orta Doğu, 7) Türkiye ve Kuzey Kıbrıs, 8) Balkanlar, 9) Kuzey Afganistan.