Son günlerde eş, dost, akraba kayırmacılığı üzerinde çok durulmakta? Bu, aslında son günlerin derdi değil, yaygın ve meşrulaştırılmış ahlaktır. Bir yandan bayram ederken, bir yandan da ?katılımlı gözlem? yoluyla işimi yaptım. Ciddi mesai verdim ve bire bir mülakat yaptım. Dinen "Hak" ve "Helal" olduğu kanaati yaygın... "Bal dutan barmağını yalar!" atasözünü hatırlatan çok dindar arkadaşlar/akrabalar tanıdım. 
Bir başka ve kayırmacılıkla yakından konu da "Devlet imkânları" yahut "Beytülmal" ile ilgiliydi. Kiminle görüştüysem "Devlet o imkânı tanıyorsa, yanlış yoktur!" dediler. Bu görüşleri benimsemeyen insan sayısı çok azınlıktaydı. Test etme imkânı olmadığı için, neden karşı çıktıklarını anlamak elbette zor. Çünkü kudret sahibi olunca sömürmek, kudretten düşünce "sosyal adalet"ten bahsetmek bizim toplumumuzda beşeri malzemenin özelliğidir. Bu malzemenin katı, sıvı, gaz halinden bile söz edilebilir.
Vardığım sonuç: Alt ve üst ilişkilerinde meşrulaştırılmış bu uygulamalar, ahlakî vasatı göstermektedir. Peşinen söyleyeyim dindar, dindar olmayan ayırımı gütmüyorum; gütmek de usul açısından yanlış olur. Çünkü ölçülebilir hususlar değildirler. Dindar/dindar olmayan davranış nüans farklılıkları olabilir. ?Dindar?lık eskiden siyasi bir söylem olarak nispeten vardı; şimdi ise sıradan bir siyasi davranış göstergesidir. Bu ahlak, piyasa toplumunun kurallarını da değil, göstergelerini üzerinde taşıyan, göstergeleri zaman zaman dinî açıdan meşrulaştıran bir ahlaktır. Bunları her hangi bir "ilmihal"e yahut ideolojiye dayalı olarak değerlendirmek, insanın kendi kendini kandırması olur. Bir sosyal bilimci yapıyorsa, bilimi yalana alet ediyordur.
Özel ve gündeme dair bir hususla tamamlayayım. Kesinlikle rastgele seçtiğim bir vakıa değildir; yukarıdan aşağıya anlattıklarıma ?ideal tip? olarak çizdiğim bir tasvir sayılabilir. Beni insanların bindiği merkebin markası değil, sergilediği davranışlar ilgilendirir. Bu davranışlarda istikrar göremiyorum. Bu tiplerde Amerikan arabasının şasisinin binde biri sağlamlığında omurga var mı? Bence yok!
Ama şu kesin: Tam süspansiyonludurlar.
Tam süspansiyonlu ne demektir, aşağı yukarı biliyordum ama yine de araştırdım. Araçlarda sürüş konforu sağlayan sistem? Konfor önemli ama esasında üç mühim görevi var. Yol bozukluğunu kabine/koltuğa en az şekilde yansıtır. Aracın yola tutunabilmesini sağlar; bazı lüks araçlar yola yapışır adeta. Bir de virajlarda manevra kabiliyetini artırır.
Miadı kendi kendine ve tabii şartların etkisiyle değişene kadar bu sistem, bu davranışlar böyle gider. Dolar mı? Tabii yani, en ufak bir şüphem yok.